พืชชนิดนี้เป็นผักหรือผลไม้กันนะ?

พืชชนิดนี้เป็นผักหรือผลไม้? น่าจะเป็นคำถามที่ติดอยู่ในใจใครหลายๆ คน หลายครั้งที่เราคิดว่ามันเป็นผักแต่กลับกลายเป็นผลไม้ไปเสียอย่างนั้น!?

ภาพจาก : https://www.cookinglight.com/healthy-living/healthy-habits/eat-vegetables-fruits

แน่นอนว่าไม่ใช่เพียงแค่คุณที่ประสบปัญหานี้ แต่เราเองก็เป็นคนหนึ่งที่แยกความต่างระหว่างผักและผลไม้ไม่ออกเช่นกัน เพราะหลังจากที่เขียนเรื่อง ผักและผลไม้ในสมัยก่อน ไปก็ได้พบความจริงที่ว่ามะเขือเทศ,ฟักทอง และข้าวโพดเป็นผลไม้ไม่ใช่ผัก.. 

เพราะจากมุมมองของคนส่วนใหญ่ (รวมทั้งเราด้วย) มักจะแยกประเภทของผักและผลไม้จากรสชาติและลักษณะของอาหารหรือขนมที่ทำมาจากพืชชนิดนั้นๆ ซึ่งคนส่วนมากมักจะคิดว่าผลไม้จะมีรสชาติหวานหรือเปรี้ยว เหมาะจะนำมาทำเป็นของหวานและน้ำผลไม้ ในขณะที่ผักจะมีรสชาติที่เหมาะกับการรับประทานเป็นเครื่องเคียงหรืออาหารจานหลักมากกว่า (และในกรณีนี้ บางคนก็ถึงขั้นแยกว่าฟักทองแกงบวดเป็นผลไม้ แต่ฟักทองผัดไข่เป็นผัก ทั้งๆ ที่มันก็เป็นฟักทองเหมือนกัน....) แต่เมื่อพิจารณาตามหลักวิทยาศาสตร์แล้วเราจะจำแนกประเภทของผักและผลไม้ได้ดังนี้

ผลไม้ (Fruits)

เป็นพืชไม้ดอกที่เติบโตจากเมล็ด โดยจะแบ่งออกเป็นประเภทย่อยได้ 2 ประเภท คือ ผลไม้สดและผลไม้แห้ง (เป็นประเภทของผลไม้ ไม่ใช่กระบวนการแปรรูปแต่อย่างใด)

ผลไม้สด (Freshly Fruits) เป็นพืชที่ส่วนผลเติบโตขึ้นมาจากดอกไม้ ส่วนมากจะมีรสหวานหรือเปรี้ยว โดยผลไม้ชนิดนั้นอาจมีเมล็ดเพียงเมล็ดเดียวหรือหลายเมล็ดก็ได้

• ผลไม้สดที่เติบโตมาจากเกสรดอกไม้เพียงดอกเดียว เช่น พีช, แอปเปิล, อะโวคาโด, เชอร์รี, กีวี, กล้วย, ส้ม, มะเขือเทศ, พริกหยวก, กาแฟ, แตงกวา, แตงโม, ฟักทอง, รวมทั้งผลไม้ที่มีเมล็ดอยู่ภายนอกอย่างสตรอเบอร์รี

ภาพจาก : https://www.fbcnews.com.fj/news/fiji-imports-21-4m-of-fresh-fruit-annually/

• ผลไม้ที่เติบโตมาจากเกสรดอกไม้หลายๆ ดอกรวมกัน เช่น สับปะรด มัลเบอร์รี หรือมะเดื่อ

ภาพจาก : https://biology4isc.weebly.com/seeds-and-fruits.html

ผลไม้แห้ง (Dry Fruit) เป็นพืชที่เรารับประทานเฉพาะส่วนเมล็ดของมัน โดยส่วนมากจะมีฝักหรือเปลือกที่ห่อหุ้มเมล็ดอยู่ เช่น พืชจำพวกถั่ว, เกาลัด, เมล็ดทานตะวัน รวมถึงข้าวโพด, และธัญพืชจำพวกข้าวก็นับว่าเป็นผลไม้ด้วยเช่นกัน

ภาพจาก : https://agrodaily.com/2015/07/09/strike-will-stop-grain-exports-for-10-days-in-argentina/

ผัก (Vegetables)

เป็นส่วนหนึ่งของพืชที่มนุษย์และสัตว์นำเอามารับประทานเป็นอาหาร รวมทั้งพืชที่เป็นสมุนไพรต่างๆ ก็นับว่าเป็นผักเช่นกัน ซึ่งเราอาจแบ่งประเภทของผักตามส่วนต่างๆ ของพืชที่นำมารับประทานได้ดังนี้

ภาพจาก : https://www.newsfirst.lk/2015/11/16/issue-of-rising-vegetable-prices-news1st-gets-to-the-root/

ผักจำพวกราก (Root Vegetables) พืชใต้ดินที่มนุษย์นำมาประกอบอาหาร ผักที่เป็นรากไม้นี้ส่วนมากให้สารอาหารจำพวกคาร์โบไฮเดรต จำแนกเป็นประเภทย่อยได้ ดังนี้

• ผักที่เป็นหน่อ (Blub Vegetables) เช่น กระเทียม หรือพืชตระกูลหอมต่างๆ

• ผักที่เป็นรากแก้ว (Taproots) เช่น แครอท หรือหัวไช้เท้า

• ผักที่เป็นหัวใต้ดิน (Tuberous Roots) เช่น มันหวาน หรือมันแกว

• ผักที่มีลำต้นคล้ายราก (Root-like Stems) เช่น ต้นสาคู หรือต้นท้าวยายม่อม

• ผักจำพวกรากที่มีลำต้น (Modified Plant System) เช่น ขมิ้น, ขิง, เผือก, มันฝรั่ง หรือรากบัว

ผักจำพวกดอกไม้ตูม (Edible Flowers) เป็นพืชไม้ดอกที่รับประทานได้ เช่น บร็อคโคลี, กะหล่ำดอก หรือกุยช่าย เป็นต้น

ผักที่รับประทานส่วนลำต้น (Stems) เช่น หน่อไม้ฝรั่ง หรือต้นหอม

ผักจำพวกใบ (Leafy Vegetable) เช่น ผักโขม, ผักกาด, กะหล่ำ หรือคะน้า

เห็ด (Mushroom)

ภาพจาก : https://foodrevolution.org/blog/health-benefits-of-mushrooms/

เราอาจนับว่าเห็ดเป็นผักเนื่องจากเรามักนำไปประกอบอาหารคาว แต่ที่จริงแล้วเห็ดทุกชนิดที่เรารับประทานกันนั้น นอกจากจะไม่ได้จัดอยู่ในกลุ่มของทั้งผักและผลไม้แล้ว อันที่จริงมันไม่ถือว่าเป็นพืชด้วยซ้ำ แต่เป็นสิ่งมีชีวิตในอาณาจักรฟังไจ (Kingdom Fungi) ประเภทเดียวกับรา (คล้ายกับราบนขนมปังหมดอายุที่เราทิ้งไว้เป็นเวลานาน) ที่มีความคล้ายคลึงกับทั้งพืชและสัตว์ แต่สำหรับเห็ดนั้นจะมีความคล้ายคลึงกับพืชมากกว่ารา โดยส่วน Nomenclature ของเห็ดนั้นจะมีลักษณะคล้ายกับ "ผล" ของพืชที่มี "เมล็ดพันธุ์ (สปอร์)" อยู่ภายในก้าน ที่มีลักษณะเป็นเส้นใยเล็กๆ และเมื่อเห็ดเติบโตขึ้นก็จะขยายพันธุ์ด้วยการแพร่สปอร์ในอากาศที่สามารถลอยออกไปได้ไกลหลายกิโลเมตรเลยทีเดียว ดังนั้นเราจะเห็นได้ว่าในบางพื้นที่อย่างตามรากของต้นไม้หรือซอกตึกต่างๆ ที่อากาศค่อนข้างชื้นก็อาจมีเห็ดขึ้นอยู่ได้

โดยสิ่งมีชีวิตจำพวกเห็ดนั้นมีมากกว่า 10,000 สายพันธุ์ และไม่ใช่เห็ดทุกสายพันธุ์จะปลอดภัยสำหรับการรับประทาน เพราะเห็ดบางชนิดก็เป็นเห็ดพิษ (Toadstool) ที่เมื่อรับประทานเข้าไปแล้วอาจทำให้รู้สึกไม่สบายตัว, ติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร, จิตหลอน หรืออาจร้ายแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ นอกจากนี้ยังไม่มีเกณฑ์ตายตัวในการจำแนกประเภทของเห็ดและเห็ดพิษออกจากกันอีกด้วย จึงควรที่จะระมัดระวังในการรับประทานเห็ดแปลกหน้าที่ไม่รู้จัก

ภาพจาก : https://www.bangkok.go.th/healthcenter58/page/sub/12880/title/0/info/112757/

นอกจากเห็ดจะเป็นสิ่งมีชีวิตที่อร่อย (กว่าผักและผลไม้บางชนิด) แล้ว มันยังมีคุณค่าทางโภชนาการอย่างวิตามินบี, วิตามินดี, โพรแทสเซียม มีแคลอรีและโซเดียมต่ำ ทั้งยังไม่มีไขมันและคลอเรสเตอรอลอีกด้วย จึงเหมาะแก่การรับประทานในช่วงลดความอ้วนเป็นอย่างมากเลยทีเดียว

อ่านมาถึงตรงนี้เราก็คงจะทราบกันแล้วว่าจะแยกประเภทของผักและผลไม้ได้อย่างไร ไม่ใช่เพียงแค่แยกตามรสชาติหรือลักษณะของอาหารที่นำเอาไปประกอบอาหารเพียงเท่านั้น และแน่นอนว่าเมื่อเราแยกประเภทของทั้งผักผลไม้ (และเห็ด) ได้อย่างถูกต้องแล้วก็อย่าลืมรับประทานอาหารให้หลากหลายเพื่อให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนด้วยนะ